اسد رفت / سرنوشت نامعلوم سوریه با بازیگران جدید

به گزارش ملت ما، پس از آنکه نیروهای مخالف بشار اسد، رئیس جمهور سابق سوریه، کنترل کامل این کشور را دست گرفتند، حالا همه نگاه ها به آینده سوریه خیره شده است. اینکه قرار است چه اتفاقی در این کشور رخ دهد و آیا مردم سوریه روی آرامش را خواهند دید؟ برای پاسخ دادن این سئوالات باید روندی را مرور کرد که باعث اتفاقات اخیر سوریه شد.

پایان 53 سال حکومت

در ساعات اولیه بامداد یکشنبه، همزمان با ورود نیروهای مخالف به پایتخت سوریه، آنها اعلام کردند که سوریه از کنترل بشار اسد، رئیس جمهور این کشور خارج شده است.

گزارش های اولیه حاکی از این بود که رئیس جمهور سابق از دمشق گریخته است. در ابتدا گفته شد که یک هواپیما که حامل بشار اسد بوده از سوریه به سمت شمال غرب پرواز کرده است. دقایقی بعد اعلام شد که سیگنال های هواپیما قطع شده و رادارها قادر به ردیابی آن نیستند. حتی بعضی از اخبار از سقوط هواپیما و کشته شدن رئیس جمهور سابق حکایت می کرد تا در نهایت روسیه اعلام کرد که بشار اسد به مسکو پناه آورده است.

فروپاشی خیره کننده حکومت خانواده اسد پس از 53 سال، به عنوان یک لحظه تاریخی توصیف شده است. یعنی تقریباً 14 سال پس از قیام مردم سوریه در تظاهراتی مسالمت آمیز. اعتراض مردم علیه دولت با خشونت سرکوب شد، اما طولی نکشید که تبدیل به یک جنگ داخلی خونین شد.

تا همین یک هفته پیش، ارتش سوریه همچنان کنترل بخش قابل توجهی از کشور را در دست داشت اما همه چیز به سرعت تغییر کرد؟

ماجرا از کی شروع شد؟

هفتم آذر بود که ائتلافی از مبارزان مخالف، یک حمله بزرگ را علیه نیروهای طرفدار دولت آغاز کردند. اولین حمله در خط مقدم، بین ادلب که تحت کنترل مخالفان بود و حلب استان همجوار آن صورت گرفت. سه روز بعد، جنگجویان مخالف، حلب دومین شهر بزرگ سوریه را تصرف کردند.

بازیگر میدان چه کسی بود؟

این حمله توسط چندین گروه مخالف مسلح سوری به رهبری حیات تحریرالشام(HTS) و با حمایت جناح های متحد تحت حمایت ترکیه انجام شد.

تحریرالشام به رهبری ابومحمد الجولانی بزرگ ترین و سازمان یافته ترین گروه مخالف مسلح است که سال ها قبل از این حمله بر استان ادلب حکومت می کرد.

دیگر گروه‌هایی که در این عملیات شرکت کردند، جبهه ملی برای آزادی، احرارالشام، جیش‌العزه و جنبش نورالدین الزنکی و همچنین گروه‌های تحت حمایت ترکیه که زیر چتر ارتش ملی سوریه قرار دارند، بودند.

رهبر تحریرالشام عضو القاعده بوده است. او پس از حملات 11 سپتامبر شیفته تفکرات و رفتارهای تندروانه این گروه شد. او طی سال های گذشته با سخنرانی ها و عملیات هایی که انجام داده تصویری رادیکال از خود به نمایش گذاشته است. صحبت های چندی پیش او درباره ایران موید این موضوع است. او گفته بود که دست ایران را در سوریه قطع می‌کند و جنگ را به ایران می‌کشد. با این حال، با شروع عملیات گسترده در سوریه تلاش کرد چهره ای جدید از خود ارایه داده و موضع میانه روی را رعایت کند.

شورشیان به سرعت پیشروی کردند و در عرض چند روز، حماه و سپس حمص، شهری را که زمانی «پایتخت انقلاب» در سال‌های اولیه جنگ نامیده می‌شد، تصرف کردند.

روز شنبه هم درعا، زادگاه قیام 2011 از کنترل دولت خارج شد و در حالی که ارتش سوریه اعلام کرد که در حال «استقرار مجدد و جابجایی» در استان و نزدیکی سویدا است، هیچ نتیجه ای حاصل نشد و در نهایت مخالفان وارد دمشق شدند و به این ترتیب حکومت اسد سقوط کرد.

چرا اسد اینقدر سریع سقوط کرد؟

سوریه در حالی که اقتصادش رو به وخامت گذاشته بود، با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کرد. طبق گزارش‌ الجزیره، این اقتصاد عمدتاً با تجارت غیرقانونی داروی روان‌گردان «کاپتاگون» سرپا مانده بود.

اسد به شدت منفور شده بود، زیرا مردم برای زنده ماندن با دشواری تلاش می کردند، از جمله سربازان او که بیشتر آنها نمی خواستند برای شخص بشار اسد بجنگند.

بر اساس گزارش ها، سربازان و افسران پلیس پست های خود را رها می کردند، سلاح های خود را تحویل می دادند و پیش از حمله مخالفان می گریختند.

از نظر نظامی نیز، رژیم اسد از سال‌ها پیش ضعیف شده بود و با توجه به سیاست های اخیرش درباره مهم ترین متحد خود یعنی ایران، در نهایت نتوانست در برابر مخالفان مقاومت کند.

اسد کجاست؟

پس از سقوط اسد، روسیه با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که بشار اسد با خانواده اش در مسکو هستند. ابتدا هیچ کس این موضوع را نه تایید و نه تکذیب کرد. حتی ساعاتی پس از سقوط دمشق، عکسی از بشار و همسرش منتشر شد که ادعا می کرد اولین عکس او در مسکو است. اما دقایقی بعد صحت این عکس تکذیب و اعلام شد این عکس قدیمی و مربوط به بازدید از یک بیمارستان است. با این حال، کمی بعد یک شبکه تلویزیونی روسیه به نقل از کرملین اعلام کرد که روسیه به دلالیل انسان دوستانه به بشار اسد و خانواده اش پناهندگی داده و آنها در آنجا به سر می برند.

پس از فرار بشار اسد، محمد قاضی الجلالی، نخست وزیر سوریه به وب سایت العربیه گفت، رئیس جمهوری سابق و علی عباس وزیر دفاعش هر دو در مکان های نامعلومی هستند.

به گفته رامی عبدالرحمان، رئیس سازمان دیده بان حقوق بشر سوریه هم اسد از طریق فرودگاه بین‌المللی دمشق، سوریه را در حالی که ارتش امنیت آن را تامین می‌کرد، ترک کرد. این در حالی بود که سربازان اندکی بعد فرودگاه را رها کردند و مبارزان مخالف کنترل آن را به دست گرفتند.

آیا کل دولت فرار کرده است؟

نه، الجلالی نخست وزیر هنوز در سوریه است و اوایل روز یکشنبه با مطبوعات صحبت کرد و گفت که برای اطمینان از ادامه اوضاع باقی مانده است. مخالفان که حالا کنترل سوریه را به دست گرفته بودند نیز اعلام کردند تا زمان انتقال قدرت، نخست وزیر اسد در مقامش باقی می ماند.

آیا مردم سوریه خوشحال هستند؟

همزمان با اعلام خروج اسد، دمشق، حمص و دیگر شهرهای سوریه جشن و سرور برپا کردند.

تصاویری از دمشق نشان می دهد که جنگجویان مخالف در هنگام طلوع خورشید به هوا شلیک می کنند. مردم در میان جمعیتی که پرچم انقلاب را به اهتزاز درآورده بودند، با شادی از بالای تانک ها بالا رفتند. در برخی مکان‌ها هم مردم مجسمه‌های حافظ، پدر اسد را پایین انداختند.

جمعیت برای اقامه نماز در مساجد و جشن در میادین عمومی، با سردادن شعارهای ضد اسد و به صدا درآوردن بوق ماشین‌ها گروه های چند ده نفری تشکیل داده اند.

حالا چه اتفاقی می افتد؟

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که ظرفیت های بسیاری برای سوریه وجود دارد، در عین حال در صورت عدم همکاری طرف های مختلف، خطرات احتمالی، جنگ داخلی و دخالت نظامی خارجی وجود دارد.

الجلالی در سخنرانی خود در فیس بوک گفت: «این کشور می تواند یک کشور عادی باشد که روابط خوبی با همسایگان خود و جهان برقرار کند... اما این موضوع به رهبری که از سوی مردم انتخاب شود بستگی دارد.»

این در حالی است که الجولانی، رهبر تحریرالشام در بیانیه‌ای در رسانه‌های اجتماعی اعلام کرده که «موسسات و سازمان های عمومی تا زمانی که به طور رسمی تحویل نشوند، تحت نظارت نخست‌وزیر خواهند بود.»

برنده و بازنده سقوط اسد

بازنده ها که مشخص هستند، روسیه و ایران. اما کشورهای عربی شاید خوشحال ترین باشند. ضعیف شدن ایران سبب این خوشحالی است.

همچنین آمریکا به طور مشخص حوزه نفوذ خود را گسترش می دهد و اسرائیل هم فضا را بازتر از گذشته می بیند. طی شبانه روز گذشته اسرائیل حملاتی علیه برخی مواضع در سوریه انجام داده است. این در حالی بود که این رژیم در برخی نقاط مرزی از دیروز اقدام به حفر خندق های عمیق و عریض کرده است.

سوریه چند تکه می شود؟

با سقوط اسد اکنون به نظر می رسد ذی نفعان در سوریه تغییر می کنند. کشورهایی که از معارضان مسلح حمایت کرده اند، اکنون به دنبال منافع سیاسی و اقتصادی خود در سوریه هستند.

یکی از مهم ترین اتفاقات بازگشت مهاجران سوری است. حدود 3 میلیون سوری طی تحولات چند سال اخیر به ترکیه پناهنده شده اند. بازگشت آنها به سوریه می تواند بار مالی سنگینی از دوش دولت ترکیه بردارد.

این در حالی است که ترکیه در اقتصاد آینده سوریه قطعا نقش آفرینی می کند تا هزینه هایی که طی سال های گذشته کرده، جبران کند. همچنین ترکیه از طریق دیپلماتیک و مذاکره با آمریکا می تواند گروه های مخالف کرد را کنترل کند.

از سوی دیگر، آمریکا در اقتصاد و سیاست آینده سوریه نقش موثری بازی خواهد کرد. درواقع، اگرچه آمریکا حملاتی را طی روزهای گذشته انجام داده اما این حملات علیه آنچه به عنوان نیروهای داعش شناخته می شوند صورت گرفته است نه نیروهای جولانی.

اسرائیل هم با خالی دیدن صحنه جایگاه خود را از این سمت از جبهه های جنگ تقویت می کند.

حمله به برخی از مواضع عملیاتی و تغییر در توپوگرافی منطقه از طریق حفر خندق برخی از این اقدامات است.

ارتش اسرائیل اعلام کرد که در چارچوب عملیات استقرار(اشغال) در منطقه حائل به منظور تامین امنیت مناطق مختلف جولان، در منطقه «جبل الشیخ» از سمت سوریه عملیات انجام داده است.

«اسرائیل کاتس» وزیر دفاع اسرائیل تاکید کرد که شب گذشته ارتش این رژیم نقاطی در منطقه حائل سوریه را اشغال کرده است.

او گفت: دستور دادم یک منطقه امنیتی خالی از تسلیحات راهبردی سنگین و زیرساخت هایی که ممکن است(رژیم) اسرائیل را تهدید کند، تشکیل شود.

کاتس همچنین بر لزوم تحرک فوری برای ممانعت از فعال شدن مسیر ارسال سلاح از ایران به لبنان از طریق سوریه تاکید کرد.