ردپای هوش مصنوعی در روز جهانی معلولان

عماد قاسمی، ملت ما: سه شنبه 13 آذر، همزمان با روز جهانی معلولان، بخشی از نخبگان توانمند و دارای معلولیت کشور میهمان دکتر «محمد مخبر»، مشاور و دستیار مقام معظم رهبری بودند؛ کسانی که جمله «معلولیت، محدودیت نیست» را با همه وجودشان درک و آن را به اثبات رسانده بودند. جمعی صمیمی از اقصی نقاط کشور که آمده بودند برای بیان مشکلات‌شان و ترسیم چشم اندازهایی برای زندگی آینده هم‌آلان خود. همه‌شان افراد توانمندی بودند که در جایگاه های مختلف باوجود بعضی محدودیت ها در حال خدمت به جامعه هستند. از رئیس شعبه یک بانک تا استاد دانشگاه و شاعر و حقوقدان، همگی شبیه انگشتان متفاوت یک دست، تبدیل به مشتی شده بودند تا محدودیت را از پای درآورند. مجری برنامه، دکتر «علی همت محمودنژاد»، مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق معلولین ایران بود که خودش سال‌ها معلولیت را زندگی کرده است. این دیدار صمیمی با درخواست او از دکتر مخبر برای فراهم کردن فرصتی برای دیدار این افراد توانمند با مقام معظم رهبری آغاز شد.

عدم تناسب جمعیت معلولان با جایگاه‌های مدیریتی

مجری برنامه هم درد چشیده بود و هم دردشناس بود. او برنامه را با گفتن این جمله آغاز کرد: «یکی از چالش ها پیش روی معلولان، عمر کوتاه مدیریتی در سازمان های مربوطه است. این موضوع باعث می‌شود که هیچ برنامه ای به سرانجام نرسد.»

به گفته او «در حالی که 3 تا 10درصد جمعیت کشور را معلولان تشکیل می دهند، اما این عدد تناسبی با تعداد جایگاه های مدیریتی این گروه ندارد. همچنین معلولان این تناسب را در کسب کرسی های نمایندگی مجلس ندارند. وقتی اینگونه است، برای ما طراحی مناسب انجام نمی شود و برای ما تصمیم گیری های لازم صورت نمی گیرد.»

محمودنژاد همچنین درخواست کرد که میزان 3 درصد استخدام در دستگاه های دولتی که در قانون آمده، در بهزیستی برای معلولان به 30 درصد افزایش یابد، چراکه آنجا خانه معلولان است.

او در ادامه گفت: هوش مصنوعی برای زندگی نابینایان و ناشنوایان حیاتی است اما ما سهمی در این زمینه نداریم، در حالی که هوش مصنوعی می تواند زندگی جامعه معلولان را متحول کند. درخواست ما این است که سازمان هوش مصنوعی سریع تر فعال شود تا فاصله ای بین ما و دنیا نیفتد.

اهمیت زبان اشاره

دکتر «بهزاد اشتری» مدیرعامل شبکه ملی تشکل‌های مردم‌نهاد افراد دارای معلولیت شنوایی، یکی دیگر از نخبگان حاضر در جلسه بود. او که خود ناشنواست، برای ناشنوایان دانشگاهی به نام «فرشتگان» تاسیس کرده و وقتی شروع به حرف زدن با زبان ایما و اشاره کرد، مترجم حرف‌های او را برای حاضران ترجمه می‌کرد. «ابتدا ایام فاطمیه را تسلیت می‌گویم و باید خدمت‌تان عرض کنم که قانون حمایت از معلولان کافی و وافی نیست. از سال 1383 این قانون به خوبی اجرا شد اما به تدریج نادیده گرفته شد.»

اشتری به یک درد مشترک برای همه معلولان اشاره کرد و ادامه داد:‌ «معلولان در زمینه میزان 3درصد استخدام و ماده 27 با مشکل روبه‌رو هستند.» یعنی همان مساله‌ای که کمی قبل تر از او، مجری برنامه به آن اشاره کرده بود.

اشتری اما حرف‌های دیگری هم برای گفتن داشت. با همان زبان ایما و اشاره ادامه داد:‌ «در همه کشورهای دنیا زبان اشاره به رسمیت شناخته شده اما زبان اشاره ایرانی به رسمیت شناخته نشده است، در حالی که ابزار ارتباطی ناشنوایان است.»

او گفت: «عدم تصویب بودجه در این موضوع ناشنوایان را ناراحت می کند. همچنین این موضوع به مسئله تهاجم فرهنگی برای این گروه از جامعه دامن می زند. از شما درخواست می کنم این موضوع را مورد توجه قرار بدهید. ما نمی توانیم صحبت های مقام معظم رهبری، رئیس جمهور و بسیاری از مقامات عالی را به دلیل نبود مترجم ناشنوایان بشنویم.»

اشتری همچنین به موضوع دسترسی پذیری به برنامه های صداوسیما برای ناشنوایان اشاره و ابراز امیدواری کرد که این مسئله با کمک دکتر مخبر حل شود.

ترجمه شعر به زبان اشاره

جمع‌شان جمع بود و از همه قشری برای رساندن درددل و درخواست‌هایشان به گوش مشاور و دستیار رهبری حضور داشتند. وقتی خانم مهین زورقی، دکترای ادبیات فارسی، استاد دانشگاه و شاعر شروع به خواندن شعر زیبایی با مضمون «مادر» کرد، مترجم شعر را به زبان اشاره ترجمه می کرد و ناشنوای جمع اشک می ریخت؛ صحنه ای زیبا و احساسی که حال و هوای جلسه را دگرگون کرد.

دستور ارسال نامه در جلسه

دکتر آرمان، رئیس شبکه معلولین جسمی حرکتی کشور از جمله افراد دیگری بود که به سخنرانی در این دیدار صمیمانه پرداخت. او به سندی به تاریخ 14 بهمن 1402 اشاره کرد که درخواست شده بود ماده 27 قانون حمایت از معلولان در بودجه 1403 پیش بینی اعتبار شود.

جالب اینکه این سند با پی نوشت دکتر مخبر که در آن زمان معاون اول رئیس جمهور شهید بود، به دکتر منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه ارسال شده بود که نشان‌دهنده اهتمام ایشان به امور معلولین بود. با این حال در بودجه امسال این موضوع دیده نشده است.

در این لحظه دکتر مخبر به یکی از همراهان دستور داد که سوابق را تهیه کند تا به آقای پورمحمدی نامه‌ای در این ارتباط نوشته شود.

سپس دکتر آرمان ادامه داد: موارد حوزه معلولین پوشش بیمه ای ندارند و قسمت هایی که بیمه گذار معلولین هستند مواردی چون فیزیوتراپی، کاردرمانی، توانبخشی و درمان را پوشش کامل نمی دهند. او همچنین به موضوع توانبخشی اشاره کرد و آن را نابسامان دانست و خواستار ساماندهی این حوزه شد.

تسهیلات ناکافی

دکتر رضا زارع، رئیس شعبه بانک و عضو صندوق حمایت از فرصت های شغلی برای معلولین هم از حاضران در این دیدار بود. او گفت: این صندوق فقط در حد یک ساختمان رونمایی شد و کاری از پیش نرفت و بودجه ای برای آن تامین نشد.

او ادامه داد: قرار بود 50 تا 100 میلیون تومان اعتبار برای ایجاد فرصت شغلی در آن زمان به معلولین اختصاص یابد. این مبلغ می توانست برای دو یا سه نفر شغل ایجاد کند اما در شرایط تورمی و با گذشت زمان این موضوع به نتیجه نرسید. زارع درخواست کرد که برای توانمند شدن معلولین این موضوع پیگری شود تا مشکل آنها حل شود.

او با اشاره به پرداخت 150 میلیون تومانی بهزیستی برای خوداشتغالی گفت: این میزان کافی نیست و با این مبلغ توانمندی شغلی معلولان به نتیجه نمی رسد.

گردشگری دسترس‌پذیر

یکی از فعالان حوزه معلولان در زمینه گردشگری، از دیگر میهمانان این مراسم بود. او درباره گردشگری دسترس‌پذیر مواردی را مطرح کرد و از اصطلاح «پاراتور» استفاده کرد. او به ادبیات پاراتور اشاره کرد و گردشگری دسترس پذیر را شامل مناسب‌سازی اماکن تاریخی، گردشگری و اقامتی و حمل و نقل مناسب دانست برای معلولان دانست.

به گفته او، گردشگری دسترس‌پذیر باعث اشتغال پایدار می شود. در حالی که در گردشگری عادی 8 شغل ایجاد می شود در گردشگری دسترس پذیر 12 شغل ایجاد می شود. همچنین دانش‌بنیان ها می توانند در این زمینه موثر باشند.

دکتر فانی، رئیس شبکه معلولین استان فارس هم از حذف ارز ترجیحی برای تجهیزات توانبخشی انتقاد کرد. او درخواست کرد که از معلولان در بهزیستی برای جایگاه های مدیریتی استفاده شود. دکتر طهماسبی از آذربایجان شرقی هم آخرین فردی بود که در این جمع به سخنرانی پرداخت و به نبود بیمه تکمیلی برای معلولان اشاره کرد.

دکتر مخبر که در همه این مدت، با دقت به درخواست‌های مطرح شده گوش می‌کرد به نقش فناوری برای توانمندی معلولان اشاره کرد و گفت: من مسائل مطرح شده را یادداشت کردم و هر کدام که میسر باشد پیگیری می کنم.

او ادامه داد‌:‌ هرچه علم و فناوری رو به جلو حرکت می کند، امکان فعالیت نیز برای افراد معلول و کم توان بیشتر می شود و اکنون شرایط به هیچ وجه با گذشته قابل مقایسه نیست. به همین دلیل نیز همه افراد دارای معلولیت در حال حاضر با اتکا به این فناوری ها می توانند در حل مسائل کشور پیشرو و بسیار موثر باشند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، آموزش علوم و فنون جدید به جامعه معلولین را بیش از گذشته ضروری خواند و افزود: افراد مستعد با همه محدودیت های فیزیکی در صورت آموزش مناسب و به روز می توانند شرایطی را بوجود بیاورند که بتوان خدمات مورد نیاز به اقشار کم توان با سرعت و کیفیت بالاتری ارائه شود.

وی نقش مسئولین و دست اندرکاران امور را در این زمینه مهم دانست و تاکید کرد: باید تسهیلات و شرایط مناسب برای ظهور و بروز استعدادهای معلولین در سطح جامعه و مشارکت آنها در حل مشکلات خودشان فراهم شود.

دکتر مخبر پیگیری مسائل و مشکلات معلولین را از جمله وظایف و ماموریت های مهم خود در هر مسئولیتی عنوان و بر پیگیری مفاد قانون جامع حمایت از افراد دارای معلولیت تاکید کرد.