گفتوگوی «ملت ما» با یک روانپزشک در مورد اختلال بیشفعالی
7 حقیقت که در مورد اختلال ADHD نمیدانید!

به گزارش ملت ما، دکتر مهدی پورنامداری، روانپزشک، در مورد نحوه تشخیص اختلال بیشفعالی و کمبود توجه در کودکان گفت:«علائم ADHD سه دسته است: عدم توجه، بیشفعالی و تکانشگری. تنها وجود عدم تمرکز به تنهایی نمیتواند به عنوان اختلال محسوب شود. در ضمن علائم باید حداقل برای شش ماه ادامه داشته باشند و باعث مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره، مانند مدرسه رفتن، کار یا روابط اجتماعی شوند تا بتوان تشخیص اختلال را روی آن گذاشت و پایش صحیح این مسائل نیاز به تخصص دارد.»
1- بیتوجهی کودک از روی بیادبی نیست
این روانپزشک در مورد علائم کمتوجهی در دانشآموزان مبتلا به ADHD توضیح داد: «این دانشآموزان به جزئیات توجه ضعیفی دارند و به همین دلیل اشتباهات مکرر انجام میدهند. متمرکز ماندن برای آنها دشوار است. به نظر می رسد که به حرفهای ما گوش نمیدهند. تکالیف خود را خوب پیگیری نمیکنند. تکالیفی را که نیازمند توجه هستند به تعویق میاندازند. مهارت سازماندهی ندارند. وسایل را گم میکنند. خیلی راحت دچار حواسپرتی میشوند و فراموش کارهستند.»
2- ناآرامی کودک به دلیل بازیگوشی نیست
پورنامداری در ادامه از علائم بیشفعالی در دانشآموزان گفت: «این دانشآموزان مدام در حال وول خوردن و بیقراری هستند و نمیتوانند روی صندلی بمانند. درمکانهای نامناسب می دوند، بهاصطلاح از در و دیوار بالا میروند، نمیتوانند بیحرکت و بیسروصدا کار کنند. زیاد حرف میزنند و قبل از پایان سوال معلم جواب را میپرانند. انتظار کشیدن و رعایت نوبت برایشان دشوار است. وسط حرف دیگران میپرند که دلیل این رفتارها اختلال در عصبرسانههای مغز کودک است که دوپامین از جمله مهمترین آنهاست. البته دلایل متعددی برای بروز این اختلال وجود دارد که در این صحبت جا ندارد.»
![]() |
3- اضطراب، اختلال بیشفعالی و کمبود توجه را تشدید میکند
این روانپزشک همچنین در مورد عواملی که باعث تشدید علائم بیشفعالی و کمبود توجه میشود به خبرنگار ملت ما گفت: «تجربههای استرسزا یا اضطراب شدید میتواند باعث تشدید علائم ADHD، بهویژه علائم مربوط به تمرکز و کنترل رفتار شود. بیخوابی یا کیفیت پایین خواب میتواند علائم این اختلال را بدتر کند. همچنین برخی تحقیقات نشان میدهند که مصرف مواد غذایی ناسالم یا کمبودهای تغذیهای هم میتواند تشدیدکننده علائم این اختلال باشد. مشکلات خانوادگی یا عدم حمایت اجتماعی، مصرف الکل یا مواد مخدر، بهویژه در سنین پایین هم میتواند علائم این اختلال را تشدید کند. وجود اختلالات همزمان مثل اختلالات اضطرابی، افسردگی، یا اختلالات یادگیری هم میتواند علاوهبر تشدید علائم، درمان این اختلال را پیچیدهتر کند.»
4- تنبیه و سرزنش کودک، علائم اختلال را بیشتر میکند
دکتر مهدی پورنامداری در ادامه به نبایدهای ارتباطی با دانشآموزان ADHD اشاره کرد و گفت: «نشانههای ADHD را نادیده نگیرید. توجه به این علائم و دنبال کردن مشاورههای لازم به مدیریت بهتر وضعیت کمک میکند. تنبیههای شدید بدنی یا کلامی، تنبیه در جمع، سرزنش کردن کودک بهخاطر رفتارهای او، باعث تشدید مشکلات عاطفی و رفتاری در این کودکان میشود و احساس شرم و حقارت را هم به مشکلات او اضافه میکند. از طرفی نادیده گرفتن احساسات کودک، امنیت عاطفی او را خدشهدار میکند.» وی در ادامه در مورد روشهای آموزشی تنبیهی گفت: «استفاده از روشهای آموزشی که بر پایه تنبیه و تهدید استوارند، معمولاً نتایج معکوس دارد و مشکلات رفتاری دانشآموز را بیشتر میکند.» این روانپزشک افزود: «هر کدام از کودکانی که از بیشفعالی و کمبود توجه رنج میبرند، ویژگی خاص خودش را دارد. از روشهای آموزشی یکسان برای همه استفاده نکنید و به نیازها و سبک یادگیری هر کودک، بهطور جداگانه توجه کنید.»
![]() |
5- کودک ADHD تنبل یا عصیانگر نیست
این متخصص اعصاب و روان همچنین به رفتار اشتباه والدین و معلمان ناآگاه در مقابل کودکان بیشفعال اشاره کرد و گفت: «قضاوت منفی دربارهی شخصیت کودک و برچسب «تنبل» یا «عاصی» زدن به او، اشتباه است. باید به او فرصت دهید تا به تواناییهایش پی ببرد و رشد کند.» وی در ادامه در مورد انتظارات معقول والدین و معلمان از این کودکان تاکید کرد: «از کودک انتظار نداشته باشید که تمام کارها را بهطور کامل و بدون خطا انجام دهد. انتظارات منطقی و قابلدسترس برای او تعیین کنید. برای موفقیت در مدرسه یا فعالیتهای دیگر، نباید فشار بیش از حد به آنها وارد کنید چون به اضطراب و افسردگی در کودک منجر میشود.» نامداریپور افزود: «موفقیتهای کوچک کودک را نادیده نگیرید. تشویق و پاداشدهی مثبت برای رفتارهای خوب میتواند انگیزه را افزایش دهد.»
6- اختلال بیشفعالی و کمبود توجه، قابل مدیریت است
مهدی پورنامداری در مورد مدیریت این اختلال در کودکان و دانشآموزان گفت: «ایجاد روال مشخص و تنظیم یک برنامه ثابت روزانه برای فعالیتها، خواب و وظایف مدرسه میتواند به این کودکان کمک کند تا احساس امنیت و کنترل بیشتری داشته باشند. همچنین استفاده از تقویمهای دیواری، یادآورهای تلفن همراه یا برنامههای مدیریت زمان، کمک میکند که دانشآموزان بهتر کارهایشان را انجام دهند.» وی در ادامه به اهمیت محیط کمتنش اشاره کرد و گفت: «فراهم کردن محیطی با حداقل حواسپرتی در خانه و کلاس درس به کودکان کمک میکند تا بهتر تمرکز کنند.» این روانپزشک ادامه داد: «تقسیم وظایف بزرگ به کارهای کوچکتر و قابل مدیریت، به کودک کمک میکند تا احساس تسلط بیشتری بر روی فعالیتها داشته باشد و آنها را بهتر انجام دهد.»
7- استراحت منظم و ورزش، به بهبود علائم ADHD کمک میکند
این متخصص اعصاب و روان در مورد راههای دوری از تنش در خانوادههای دارای فرزند ADHD چنین گفت: «تشویق به فعالیتهای ورزشی و جسمانی میتواند انرژی اضافی این کودکان را تخلیه کند و به بهبود تمرکز و رفتار کمک کند. برنامهریزی زمانهای استراحت منظم بین فعالیتها برای کمک به تجدید قوا و بهبود تمرکز بسیار مؤثر است.» وی همچنین به لزوم مهارتافزایی در این کودکان اشاره کرد و گفت: «برگزاری کارگاههای مهارتهای اجتماعی یا تمرینهای گروهی میتواند به کودکان کمک کند تا روابط اجتماعی بهتری برقرار کنند. از طرفی فراهم کردن یک محیط حمایتکننده و گفتگو درباره احساسات کودک میتواند به مدیریت اضطراب و استرس مرتبط با این اختلال کمک کند.» وی در پایان در مورد تجویز دارو برای این کودکان گفت: «در برخی موارد، مشاوره با پزشک و استفاده از داروهای تجویز شده میتواند به کنترل علائم ADHD کمک کند.»