دولت سیزدهم؛ دولت کارآمد | محقق شدن خودکفایی گندم در دولت سیزدهم

ملت ما ـــ بدون شک در شرایط کنونی جهان، امنیت غذایی و پیوستگی در خودکفایی محصولات اساسی یکی از مؤلفه‌های مهم برای همه کشورهای دنیا محسوب می‌‌شود تا به این واسطه واردات محصولات استراتژیک با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی به کمترین میزان برسد.

گندم از مهم‌ترین محصولات استراتژیک برای همه کشورها محسوب می‌‌شود که سرانه مصرف آن در دنیا 65 تا 70 کیلوگرم است، اما سرانه در ایران بین 120 تا 130 کیلوگرم است و نشان دهنده اهمیت مصرف نان در سبد غذایی مردم است.

در همین راستا نیز دولت سیزدهم در اقدامی هوشمندانه با تعیین زودهنگام نرخ خرید تضمینی گندم و افزایش 130 درصدی آن نسبت به سال گذشته، سرآغازی برای تحول در اقتصاد کشاورزی کشور را رقم زد.

چرا خودکفایی در تولید گندم به واردات منجر شد؟

موضوع رسیدن به خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی از سال‌های ابتدایی پس از انقلاب مطرح شد چراکه تأمین امنیت غذایی و خودکفایی در تولید محصولی مانند گندم به همان اندازه که مسأله‌ای کشاورزی است، موضوعی سیاسی هم تلقی می‌شود.

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های کشور در توسعه بخش کشاورزی، رسیدن به تولید بیش از 14 میلیون تن گندم در برخی سال‌ها بوده است و کشور توانست به خودکفایی برسد، اما به‌رغم بهره‌مندی از استعدادها و ظرفیت‌های بالقوه کشور بتدریج میزان واردات گندم رو به افزایش گذاشت.

کشورمان برای اولین بار بعد از پیروزی انقلاب در سال 1383 و در دولت محمد خاتمی به خودکفایی در تولید گندم رسید به طوری که در بین سال‌های 1383 تا 1385 با تولید میانگین بیش از 10 میلیون و 500 هزار تن گندم، نخستین خودکفایی در تولید این محصول را تجربه کرد.

ایران در دولت احمدی نژاد در سال 1385 مجدداً جشن خودکفایی گندم را برگزار کرد، اما این جشن‌ چندان دوامی نداشت. طبق آمار در هر سال بعد از رسیدن به خودکفایی در تولید گندم در سال 1385، یک میلیون تن از تولید محصول استراتژیک گندم کاسته شد و به واردات آن اضافه گردید به گونه‌ای که در سال 1392 میزان واردات گندم به حدود هفت میلیون تن رسید.

بر اساس گزارش بانک مرکزی، میزان واردات گندم در چهار ماهه اول سال 88 بالغ بر دو میلیون و 637 هزار تن و به ارزش بیش از 660 میلیون و 800 هزار دلار بود که نسبت به چهار ماهه مشابه سال 87، 100 درصد رشد را نشان می‌‌دهد.

بعد از وابستگی 7 میلیون تنی کشور به واردات گندم، دولت یازدهم در آذرماه 1395 بار دیگر جشن خودکفایی گندم را برگزار کرد. در این سال 14 میلیون و 300 هزار تن گندم در کشور برداشت شد که بیش از 11 میلیون تن آن توسط شرکت‌های غله و خدمات بازرگانی و تعاون روستایی به مبلغ 14 هزار و 700 میلیارد تومان خریداری شد. دولت وقت به ترتیب طی سال‌های 1393 تا سال 1395 6.7 میلیون تن، 8.2 میلیون تن و 11.5 میلیون تن گندم تولید شده مازاد کشاورزان را به صورت تضمینی خریداری کرد.

متأسفانه خودکفایی در تولید گندم که بدون توجه به رعایت مسائل راهبردی برای رسیدن به کشاورزی پایدار جشن گرفته شد، مجدداً در مسیر واردات قرار گرفت تا جایی که تنها بعد از گذشت 5 سال از برگزاری سومین جشن خودکفایی، 9 میلیون تن گندم در سال 1400 به کشور وارد شد.

بررسـی آمـار گمـرک ایـران نشـان می‌دهـد بیشـترین میـزان واردات گنـدم طـی سـال 1400 بـه ترتیـب از کشـورهای روســیه 30 درصد، عــراق 15.6 درصد، امــارات 14 درصد، انگلیــس 8.6 درصد، هلنــد 7.5 درصد، ســنگاپور 5.8 درصد، هنــگ‌کنــگ 3.6درصد بـوده و در حـدود 15 درصـد نیـز از سـایر کشـورها صـورت گرفتـه اسـت.

واردات بی سابقه گندم به کشور از دلایل متعددی نشأت گرفته بود که یکی از مهم‌ترین آن ها واقعی نبودن قیمت گندم و عدم تعیین نرخ مناسب برای خرید تضمینی گندم بود. علاوه بر این عدم اتخاذ سیاست‌های حمایتی مناسب از کشاورزان، خشکسالی و کاهش بارندگی، عدم پرداخت بموقع مطالبات از سوی دولت موجب شد تا کشاورزان از فروش محصول به دولت استقبال نکنند و به جای دولت گندم خود را به دلالان بفرشند. در نتیجه میزان خرید گندم کاهش محسوس پیدا کرد و افزایـش واردات گنـدم از سـوی ایـران بـا رکـورد بـالای قیمت‌هـا در بـازار جهانـی مصـادف شـد.

اقدامات وزارت جهاد برای رسیدن به خودکفایی در تولید گندم

دولت سیزدهم گام اول در رسیدن به خودکفایی را با تعیین نرخ خرید تضمینی برداشت و حالا در دو سالگی حضور دولت چشم انداز رسیدن به خودکفایی بیش از پیش خود را آشکار کرده است.

مهم‌ترین گام برای رسیدن به این جایگاه، توجیه اقتصادی کشاورزی برای گندمکار است که مصادیق گوناگونی از جمله خرید تضمینی دولت با قیمت مناسب تا گسترش چتر بیمه محصولات کشاورزی و حذف دلال بازی‌های مرسوم و کاهش واردات را دربرمی گیرد. علاوه بر این اقدامات، عملیاتی شدن طرح‌های مختلف در بخش کشاورزی نیز می‌‌تواند نقش و سهم مؤثری در ایجاد انگیزه و تقویت بنیان بخش کشاورزی در پی داشته باشد.

اجرای الگوی کشت قراردادی؛ اولویت وزارت جهاد کشاورزی

یکی از مهم‌ترین موضوعات در بخش کشاورزی، کشت قراردادی است و وزارت جهاد از طریق این الگو حمایت از کشاورز را در اولویت‌های خود قرار داده است. ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی، از همان ابتدای آغاز به کار خود همواره کشاورزی قراردادی را محوری‌ترین اقدام این وزارتخانه در دولت سیزدهم معرفی کرد، زیرا عزت و اقتدار کشاورزان را در گرو اجرای کشاورزی قراردادی قلمداد می‌‌کند.

بر اساس این طرح، دولت یا بخش خصوصی طبق نیاز‌های داخلی با کشاورزان برای کشت محصولات کشاورزی قرارداد می‌بندد و طی آن، کشاورز از ابتدای فصل کاشت می‌داند چه محصولی می‌کارد، محصول مزرعه خود را چه زمانی برداشت و چه زمانی مطالبات خود را دریافت می‌کند و در عین حال دولت هم می‌تواند ضمن برنامه‌ریزی برای تأمین نیاز‌های داخلی به منظور صادرات محصولات کشاورزی هم برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشد.

در کشاورزی قراردادی بذر اصلاح شده، کود و سم به کشاورز داده می‌‌شود و کشاورز و زمین بیمه می‌‌شوند. ضمن اینکه آموزش‌های لازم به کشاورز ارائه می‌‌شود و هنگام برداشت محصول با وی تسویه خواهد شد.

در سال گذشته در 250 هزار هکتار گندمزار کشاورزی قراردادی را اجرایی کرد و امسال در نظر دارد در 2 میلیون هکتار برای کاشت گندم پیاده کند. طبق برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی هم تا سال 1404، 20 درصد از اراضی کشور به صورت کشاورزی قراردادی زیر کشت خواهد رفت.

گندم 12809608/23/2023 9:31:48 AMhttps://media.mellatema.com/Image/2023/08/202308106614220383_Orig.jpghttps://media.mellatema.com/Image/2023/08/202308106614220383_Thum.jpg

اجرای طرح 5 ساله پایداری گندم

طرح 5 ساله برای پایداری تولید گندم با هدف ارتقای بهره‌وری آب، افزایش عملکرد تولید در واحد سطح و پایداری تولید در اراضی آبی و دیم از سال زراعی 1402-1401 اجرا می‌شود. در قالب این طرح بیش از 50 درصد اراضی آبی و 50 درصد اراضی دیم گندم زیر پوشش کشاورزی حفاظتی با شیوه کشت مستقیم یا بی‌خاک‌ورزی و شیوه کم‌خاک‌ورزی قرار می‌گیرد.

کشاورزی حفاظتی با شیوه کشت مستقیم در سطح حدود 180 هزار هکتار اراضی آبی و 85 هزار هکتار اراضی دیم اجرا می‌شود. در کشت مستقیم، عملیات کاشت بدون خاک‌ورزی صورت می‌گیرد و ماشین کارنده وارد مزرعه شده و کود و بذر را همزمان در خاک قرار می‌دهد و در این روش دیگر نیاز به شخم زدن زمین نیست.

در این طرح راهکارهای حمایتی به کشاورزان در اراضی آبی و دیمزارهای گندم از جمله خرید دستگاه‌های کشت مستقیم با نرخ سود 4 درصد انجام می‌‌شود ضمن آنکه 30 درصد قیمت ماشین‌های کارنده نیز توسط دولت و 70 درصد باقیمانده از سوی متقاضیان پرداخت خواهد شد.

پیش‌بینی تولید 12 میلیون تن گندم در سال جاری

معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی پیش‌بینی کرد با توجه به شرایط آب و هوایی تولید گندم در سال جاری به 12 میلیون تن برسد.

شاهپور علایی‌مقدم افزود: براساس قانون، امروز(دوشنبه) جلسه شورای قیمت‌گذاری در وزارت جهاد کشاورزی با حضور اعضای اصلی آن به ریاست وزیر جهاد کشاورزی برگزار می‌شود که در این شورا وزیر اقتصاد دارایی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، رئیس بنیاد ملی گندمکاران، رئیس اتاق اصناف کشاورزی ایران، رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور، همچنین 2 نفر کشاورز خبره به انتخاب وزیر جهاد کشاورزی حضور دارند.

وی درباره قیمت‌گذاری در این شورا اظهارداشت: تمام پیشنهادات براساس آخرین هزینه‌های تولید، نرخ تورم، رعایت تبادلات بین کشورها، میانگین قیمت جهانی، قیمت تمام شده و سود متعارف برای کشاورزان در کمیسیون‌های مختلف مورد بحث قرار گرفته و امروز در این جلسه برای قیمت خرید تصمینی گندم تصمیم‌گیری می‌شود.

علایی‌مقدم قیمت سال گذشته محصول گندم را 13هزار تومان اعلام کرد و افزود: در این راستا 1500 تومان یارانه کاشت بوده و مابقی نقدی به کشاورزان پرداخت می‌شده است.

معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد: براساس برآوردها قیمت 14 تا 17 هزار تومان به شورای قیمت‌گذاری و کمیسیون‌های ذیل آن با توجه به افزایش قیمت جهانی، نرخ تورم، بالا رفتن نهاده‌ها و عوامل تولید در بخش کشاورزی، اعلام شده و ما نیز برای پایداری تولید و صرفه اقتصادی از قیمت اعلام شده حمایت می‌کنیم.

وی ضمن تشکر از اعضای کمیسیون کشاورزی و مجلس شورای اسلامی که اختیار سیاستگذاری قیمت گندم را به خود کشاورزان واگذار کرده است، افزود: 2 نفر از اعضای اصلی کمیسیون به عنوان ناظر بر شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی هستند تا مطابق قانون اجحافی به کشاورزان نشود.

وی با اشاره به حمایت وزارت جهاد کشاورزی از تولیدات کشاوورزی و همچنین حقوق مصرف کننده، افزود: گندم ستون فقرات بخش کشاورزی است و امنیت غذایی دنیا با گندم سنجیده می‌شود. در دنیا حدود 780 میلیون تن گندم تولید می‌شود که کشورهای چین، هند و روسیه رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند و کشور ما نیز سیزدهمین تولیدکننده گندم در دنیا به شمار می‌رود. تولید گندم در سایر کشورها با میانگین بارش 860 میلی‌متر است، در حالی که در کشور ما تولید گندم با بارش کمتر از 250 میلی‌متر انجام می‌شود؛ بنابراین تفاوت اقلیم می‌طلبد تا از کشاورزان‌مان بیشتر حمایت کنیم.

به گفته معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزان در سال گذشته 11 میلیون تن گندم تولید کرده‌اند که 7 میلیون و 200 هزار تن گندم خرید تصمینی شد که نسبت به سال گذشته بالغ بر 40 درصد رشد داشته‌ایم.

وی از پیش‌بینی خرید تضمینی حدود 8 میلیون و 200 هزار تن در سال جاری خبر داد و افزود: معاونت زراعت 12 میلیون تن تولید گندم را پیش‌بینی کرده است.

علایی‌مقدم با بیان اینکه در کشور ما تولید گندم وابسته به اقلیم است، افزود: در برخی از استان‌ها با پراکنش بارندگی مواجه بودیم؛ البته در برخی استان‌ها مانند اردبیل و گلستان که قطب تولید بودند با خشکسالی مواجه بودیم اما در میانگین سال خوبی برای تولید گندم است. در حال حاضر هیچ‌گونه مطالباتی از سال گذشته به گندمکاران وجود ندارد؛ البته نقش سازمان بودجه در تخصیص بودجه برای خرید گندم مهم است. دو مباشر خرید وزارت جهاد کشاورزی از جمله سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران و شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران در این خصوص حاضر هستند. تاکنون 250 هزار تن به صورت علی‌الحساب در استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و جنوب کرمان خرید تضمینی انجام شده است.

معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: برای خرید گندم طبق مصوبه مجلس در قانون بودجه سال جاری، 103 همت باید به ما ابلاغ شود و 30 همت نیز تسهیلات بانکی پیش‌بینی شده است؛ افزایش در شورای قیمت، نیازمند آن است تا دولت متمم بودجه به مجلس شورای اسلامی ارایه و مجلس تصویب و پس از آن دولت تامین اعتبار آن را انجام دهد.

وی درباره رسیدن به خودکفایی در گندم و پایداری گفت: خودکفایی در گندم مستلزم آن است تا در بخش دیم میانگین بارش و پراکنش مطلوب باشد؛ در سال گذشته جهش تولید 40 درصدی در تولید گندم را شاهد بوده‌ایم؛ اگر امسال نیز 12 میلیون تن تولید و خرید تضمینی آن 8 میلیون تن باشد، نیاز داخل برای مصرف سرانه با 67 کیلوگرم، حفظ ذخایر راهبردی و بخش صنعت با 8 میلیون تن تامین می‌شود. پایداری تولید گندم مستلزم حمایت از 3 مولفه، بذر، تغذیه و نهاده‌ها است؛ همچنین تبدیل سیستم آبیاری به سیستم نوین آبیاری در بخش کشت گندم آبی و همچنین مکانیزاسیون که درصورت عملیاتی شدن در گندمزارها میتوانیم خودکفایی و هم پایداری تولید را داشته باشیم. اگر میانگین تولید گندم آبی را از 4.2 تن در هکتار فقط 1 تن در 2 میلیون هکتار افزایش دهیم 2 میلیون تن تولیدات گندم افزایش می یابد که این مهم قابل دسترسی است.

برنامه‌های خودکفایی گندم که امسال اجرا می‌شود

وزارت جهاد کشاورزی برنامه خودکفایی گندم و عدم وابستگی به واردات این کالای اساسی را دنبال می کند و در این زمینه برنامه‌هایی دارد که در سال جاری اجرا می شود اما این برنامه ها چیست و چگونه اجرا می شود؟

* کشت شش میلیون هکتار گندم

علیرضا مهاجر معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی گفت: «برنامه این است که با اولویت قرار دادن گندم، گندم مورد نیاز برای تهیه نان را در داخل تولید کنیم، وزارت جهاد کشاورزی در ابلاغیه‌ای حدود چهار میلیون هکتار گندم دیم و دو میلیون هکتار گندم آبی را برای کشت این محصول اساسی تعیین کرد که حدود پنج میلیون و 900 هزار هکتار کشت شد.»

به گفته مهاجر از این میزان، یک میلیون و 954 هزار هکتار گندم آبی و سه میلیون و 950 هزار هکتار هم گندم دیم کشت شده است.

* استفاده از ظرفیت زمین های دیم کشور

علاوه بر آن، وزارت جهاد کشاورزی با کمک ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) طرحی به عنوان جهش تولید در دیمزار‌ها با هدف افزایش تولید و درآمد کشاورزان اجرا می کند آخرین یافته‌های تحقیقاتی کشور و دنیا به دیم‌کاران انتقال داده می‌شود.

* کشت قراردادی و اجرای الگوی کشت

معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی با بیان این که الگوی کشت و کشت قراردادی گندم از دیگر مواردی است که با هدف افزایش تولید در دستور کار این وزارتخانه قرار دارد، افزود: امسال بیش از یک میلیون و 500 هزار هکتار اراضی گندم به صورت قراردادی کشت شده است.

پس از جنگ روسیه و اوکراین، تامین کالاهای اساسی از جمله گندم در تمام کشورها سخت شده و آنها تلاش می کنند وابستگی خود را به تامین این کالای اساسی بکاهند، کشورها صادرات خود را محدود کرده و در تلاشند انبارهای خود را پر کنند.

شرکت بازرگانی دولتی روز گذشته اعلام کرد: نخستین کشتی حامل گندم به کشور در سال 1402، شامگاه دوشنبه 14 فروردین در بندر شهید رجایی استان هرمزگان پهلوگیری کرد و تخلیه محموله‌های این کشتی به وزن 63 هزار و 849 تن سحرگاه سه‌شنبه 15 فروردین آغاز شد وزارت جهاد کشاورزی می گوید این واردات برای تامین ذخایر استراتژیک کشور است.

مجری طرح تولید گندم کشور پیش بینی کرده است که امسال خرید تضمینی گندم از کشاورزان به 8.5 میلیون تن برسد که یک میلیون تن بیش از سال گذشته خواهد بود.

اگر این پیش بینی محقق شود می توان نیاز نانوایی های کشور را تامین کرد.

نتیجه

گندم مهم‌ترین محصول استراتژیک در تأمین امنیت غذایی در کشور است و تحولات اخیر جنگ روسیه و اوکراین نشان داد که محصول راهبردی مانند گندم تا چه اندازه برای کشورها می‌‌تواند دارای اهمیت باشد زیرا کشورهایی که جزو بزرگترین تولیدکنندگان گندم در جهان هستند، می‌توانند با تحریم صادرات این محصول استراتژیک کشورهای واردکننده را دچار چالش‌های جدی نمایند.

دولت سیزدهم برای تأمین امنیت غذایی کشور قدم‌های مهمی برداشته است که متضمن امنیت ملی کشور خواهد بود. طلایی‌ترین اقدام در این مسیر اجرای طرح خودکفایی در تولید گندم است که همسو با اجرای طرح‌های کشاورزی و اتخاذ سیاست‌های صحیح، افق رسیدن به امنیت غذایی در کشور را در دسترس قرار داده است.

انتهای پیام/