چرخش به شرق
سند همکاری بلندمدت و راهبردی میان تهران و پکن که پیش‌نویس آن در هیات‌دولت به تصویب رسید، نخستین همکاری کلان و بلندمدت با یک قدرت بزرگ در چهل‌سال گذشته و دوران پس از انقلاب اسلامی است. تصویب این سند از سوی طرف چینی و نهایی و اجرایی شدن آن، می‌تواند به معنای چرخش کامل به سمت شرق تلقی شود. در واقع، ممکن است به معنای انتخاب نهایی باشد؛ ترجیح نهایی شرق به غرب.
هیأت دولت روز دوشنبه(2تیر) به ریاست حسن روحانی، رییس‌جمهوری، پیش‌نویس نهایی برنامه 25ساله همکاری‌های جامع ایران و چین را بررسی و تأیید کرد. در این نشست، به وزارت خارجه مأموریت داده شد که طی مذاکرات نهایی با طرف چینی، بر‌اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند. حسن روحانی، رییس‌جمهوری در این باره با اشاره به مزیت کلان سند راهبردی همکاری‌های ایران و چین، گفت: «این همکاری، زمینه‌ای برای مشارکت ایران و چین در پروژه‌های اساسی و زیرساخت‌های توسعه‌ای از جمله طرح بزرگ کمربند- راه است و فرصتی برای جلب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله صنعت، گردشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود.» علاوه‌بر این؛ سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت‌امور‌خارجه کشورمان نیز روز گذشته در نشستی خبری، در مورد توافقنامه جامع 25ساله میان ایران و چین، گفت: «این توافق جدید نیست. در سفری که رییس‌جمهوری چین به ایران داشت[سال94] سندی به امضا رسید که یکی از بندهای آن، این بود که دو کشور باید توافق جامعی داشته باشند.» موسوی همچنین درباره تهیه پیش‌نویس این همکاری‌ها، اعلام کرد: «در سفر سال گذشته وزیر امور خارجه به پکن پیش‌نویس این توافق نوشته و تبادل شد.»
پیشینه سند همکاری‌های 25ساله ایران و چین
پیشینه سند جامع همکاری‌های بیست‌و‌پنج ساله میان ایران و چین، به سفر رییس‌جمهوری چین به ایران در بهمن‌ماه سال94 بازمی‌گردد. در سفر شی‌جین‌پینگ، رییس‌جمهوری چین به کشورمان، سند جامع و اجرایی همکاری‌های 25ساله میان ایران و چین تدوین شد و قرار بود در بسیاری از زمینه‌ها از جمله صنعت، معدن، حمل‌و‌نقل، راه‌آهن، بنادر، فناوری‌های نو، فرهنگی و دانشگاهی، گردشگری، مسائل زیست‌محیطی و انرژی، تهران و پکن همکاری کنند و 17سند همکاری را نیز در زمینه‌های مختلف به امضا رساندند. اما دیگر صحبتی از این توافق به میان نیامد تا اینکه در سال97 که مذاکرات مقدماتی این برنامه در هیاتی بلندپایه از ایران با حضور رییس وقت مجلس، وزیر امور خارجه، وزیر نفت و رییس‌کل بانک مرکزی در چین انجام شد.در ادامه، مهرماه سال گذشته ظریف، وزیر‌امور‌خارجه در پاسخ به پرسشی درباره جزئیات این توافق گفت: «صرفاً پیشنهادی از سوی ایران برای روابط 25ساله مطرح شده است و تازه باید بنشینیم و شروع به نوشتن توافق کنیم.» با این حال؛ چانگ‌هوا، سفیر چین در تهران سال گذشته درباره این توافق 25ساله گفته بود: «روحانی و شی‌جین‌پینگ، رییس‌جمهوری چین طی دیداری که در بیشکک داشتند، به توافقات مشترک زیادی دست پیدا کردند.»
با این حال سوالی که بلافاصله مطرح می‌شود این است که چرا جمهوری اسلامی ایران و دولت تدبیر و امید به‌عنوان قوه اجرایی آن، پیش‌نویس نهایی برنامه 25ساله همکاری‌های دو کشور را پنج سال و 6ماه پس‌از سفر مهم رییس‌جمهوری چین به ایران، تأیید و تصویب و به مرحله اجرایی شدن گذاشته است؟ آیا امکان نداشت که همزمان با بهبود شکننده روابط با غرب، در جبهه شرق هم سرمایه‌گذاری می‌کردیم و از مواهب روابط با کشورهایی نظیر چین، بهره‌مند می‌شدیم؟ برخی تحلیلگران معتقدند که امضای سند برجام با غرب، باعث دوری ایران از کشورهای حوزه شرق از جمله چین شد. یکی از این تحلیلگران ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان است. او معتقد است که «وقتی برجام به امضا رسید، یک سری بی‌محلی‌هایی به چینی‌ها کردیم و همین بی‌محلی‌ها، در طرف چینی، بی‌اعتمادی
ایجاد کرد.»
رحیم‌پور: بی‌محلی به چین پس از امضای برجام، باعث بی‌اعتمادی پکن به تهران شد
ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو»، با اشاره به موانع پیشرفت سند همکاری‌های 25 ساله از سوی ایران، گفت: بعد از سفر رییس جمهوری چین به ایران در سال94، دو طرف باید روی این سند کار می‌کردند تا به مرحله اجرا برسد اما از سوی دو طرف، به تأخیر افتاد. وی افزود: وقتی برجام به امضا رسید، یک سری بی‌محلی‌هایی به چینی‌ها کردیم و همین بی‌محلی‌ها، در طرف چینی، بی‌اعتمادی ایجاد کرد. از سوی دیگر، برخی مشکلات ساختاری در حوزه سیاست خارجی، باعث می‌شود تا در این حوزه توفیق چندانی نداشته باشیم. رحیم‌پور در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به موانع پیشرفت سند همکاری‌های 25ساله از سوی چینی‌ها نیز تاکید کرد: چینی‌ها در سیاست‌های منطقه‌ای خود، سعی می‌کنند توازن ایجاد کنند. اقدامات آن‌ها در سیاست خارجی، با تبلیغات و یک‌‌سویه‌نگری همراه نیست و وقتی صحبتی مطرح می‌کنند، مراقب عربستان، رژیم اسرائیل، هند و پاکستان هم هستند و بنابراین در این شرایط، تلاش می‌کنند اقدامات حساسیت‌برانگیز نداشته باشند. وی با بیان اینکه به نتیجه رسیدن اسناد راهبردی میان کشورها از جمله سند 25ساله میان ایران و چین، بستگی به منافع کشورها دارد، گفت: چینی‌ها معمولاً خود را مقید نمی‌بینند. البته در قبال برخی کشورها مثل پاکستان، چون رابطه با این کشور، به‌دلیل مشکل حادشان با هند، برایشان راهبردی است بسیار مقید هستند.
باید موانع را دید
معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان در پاسخ به این سؤال که چنانچه دو طرف برای اجرایی شدن سند همکاری‌های 25ساله اهتمام داشته باشند، این سند چه مزایایی در پی خواهد داشت، گفت: چینی‌ها، چهار سطح سند راهبردی با دیگر کشورها دارند که ایران از سطح سوم این سند برخوردار است؛ یعنی راهبردهای ما برای چینی‌ها در سطح یک و دو هم نیست. بر این اساس می‌فهمیم چینی‌ها چگونه به ما نگاه می‌کنند. وی با بیان اینکه از جزئیات این سند راهبردی کسی اطلاعی ندارد، تاکید کرد: چنین سندهایی مثل قانون اساسی است که در چارچوب آن، کشورها می‌آیند نسبت به یکدیگر تعهداتی می‌دهند که از آن تخطی نکنند و آن را اجرایی کنند و اگر اجرایی نکردند، در حدفاصل 6ماه گلایه‌های خود را مطرح کنند. اگر کشورها با هم سند بلندمدت داشته باشند و به آن پایبند باشند؛ خوب است اما باید موانع آن را هم دید.
ارسال نظر
ارسال نظر